วุ้นในตาเสื่อม: คืออะไร สาเหตุ อาการและอาการแสดง การป้องกันและรักษา
23 สิงหาคม 2563
ดวงตามนุษย์เราหากพิจารณาทางด้านปริมาตรจะพบว่า
80% จะเป็นส่วนที่เรียกว่า วุ้นตา หรือ Vitreous humor โดย 99%
ของวุ้นตามีน้ำเป็นองค์ประกอบทำให้วุ้นมีความใส
วุ้นตาจะเป็นส่วนที่อยู่ด้านในสุดที่ติดอยู่กับจอตา
ด้านหน้าติดกับเลนส์แก้วตา ก่อนอื่นเรามาดูโครงสร้างของวุ้นตากัน
วุ้นตาโดยชื่อก็บอกเป็นนัยของโครงสร้างที่เป็นเจลใสทำหน้าที่หลักในการรักษารูปทรงของดวงตา
วุ้นตาเป็นเนื้อเยื่อชนิดเส้นใยเกี่ยวพันอย่างง่ายเช่นเดียวกับส่วนอื่นของร่างกาย
โดยมีองค์ประกอบหลักสองส่วนคือ collagen และ Hyaluronic acid
ที่ทำให้มีคุณลักษณะเป็นเจลได้
เราพบว่าความเป็นเจลของวุ้นตาเมื่อเวลาผ่านไปเกิดกระบวนการแยกตัวของเจลกับของเหลว
หรือ Syneresis โดยช่วงแรกเกิดวุ้นตาจะเป็นเจล และเมื่ออายุ 2-3 ขวบ
พบว่าความเป็นเจลลดลงเป็น 95%
หลังจากนั้นความเป็นเจลของวุ้นตาจะลดลงอย่างต่อเนื่องโดยเฉลี่ย 5% ทุก 10
ปี และเหลือต่ำกว่าครึ่งเมื่ออายุ 90 ปี
การเปลี่ยนแปลงในช่วงต้นของวุ้นตาจะเกิดลักษณะถุงของเหลวขนาดเล็ก
ๆ ที่แยกตัวออกจากเจลแขวนลอยไปมา
และเมื่อลอยผ่านทางเดินแสงก็จะปรากฎเป็นเงาดำฉายขึ้นที่จอตาในรูปร่างต่าง ๆ
เช่น หยากใย่ ลูกน้ำ ยุง สายสร้อย เป็นต้น ที่เราเรียกว่า Floaters
โดยปกติถุงน้ำที่เกิดขึ้นจะมีขนาดเล็กและจำนวนไม่มากจึงไม่สร้างปัญหาต่อการมองเห็น
แต่หากมีขนาดใหญ่หรือมีจำนวนมากลอยไปบังทางเดินของแสงอาจทำให้การมองเห็นมีปัญหาได้ชั่วขณะหนึ่ง
Floaters เหล่านี้เกิดขึ้นจากการสูญเสียความเป็นเจลหรือการเสื่อมของวุ้นตา
(Vitreous Degeneration) นั้นเอง
เราพบว่าการเปลี่ยนแปลงของวุ้นตาเมื่อเวลาผ่านไปจะทำให้เกิดแรงหดหรือตึงตัวขึ้น
ทำให้เกิดการลอกหรือแยกตัวออกจากชั้นจอตาโดยมักเกิดขึ้นที่ด้านหลังติดกับจอตา
(Posterior Vitreous Detachment)
หากการลอกนี้สมบูรณ์แบบจอตาจะไม่ได้รับความเสียหาย
บางกรณีที่ติดกันค่อนข้างแน่นหรือชั้นจอตามีความเปราะบางอยู่ก่อน
กระบวนการนี้อาจจะไปดึงจอตาทำให้เกิดอาการที่เรียกว่า เห็นฟ้าแลบ หรือ
เห็นแสงแฟลช์ (Flash) ซึ่งเป็นอันตรายอย่างมากต่อการมองเห็น
มีความเสี่ยงที่จะทำให้จอตาฉีกขาด
หลอดเลือดขนาดเล็กใต้จอตาเกิดความเสียหายรั่วไหลของเลือดเข้าสู่วุ้นตาได้
การเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างวุ้นตาตามอายุเรายังไม่ทราบแน่ชัดว่าทำไม
เลนส์แก้วตาก็มีลักษณะการเสื่อมตามอายุเช่นเดียวกันที่ทำให้เกิดต้อกระจกในผู้สูงอายุทุกคนที่เกิดจากการดูดซับแสงที่มีอันตรายต่อดวงตา
เช่น รังสียูวี
ดังนั้นข้อสัณนิฐานหนึ่งของการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างวุ้นตาเช่นเดียวกับเลนส์แก้วตา
เพื่อการป้องกันจากรังสีที่มีอันตรายต่อดวงตา
วุ้นตายังมีองค์ประกอบส่วนน้อยมากที่เป็นเซลที่มีอยู่
2 ชนิดด้วยกัน Hyalocytes
เป็นเซลที่อยู่บริเวณด้านหลังติดจอตาทำหน้าที่ในการผลิต Hyaluronic acid
กำจัดของเสียและเซล เป็นต้น Fibroblasts
เป็นเซลอีกชนิดอยู่ที่ด้านบนทำหน้าที่สร้าง Collagen อาการและอาการแสดง
โรควุ้นตาเสื่อมอาการที่พบได้บ่อยเห็น
Floaters ลอยไปโดยเฉพาะเมื่อมองมองเพดานหรือท้องฟ้า
การมองเห็นแสงค้ลายฟ้าแลบหรือแสง Flash โดยเฉพาะบริเวณหางตา
ในรายที่มีความรุนแรงที่มีการฉีกขาดเสียหายของจอตาอาจทำให้เห็นลักษณะม่านหรือเปื้อนดำบดบังการมองเห็นเนื่องจากมีเลือดไหลเข้าวุ้นตา
หรือบางส่วนของเซล Hyalocytes เกิดหลุดลอยเข้ามาในวุ้นตาทำให้เห็นเป็น
Floaters เพิ่มขึ้นจำนวนมาก การป้องกันและการรักษา
Vitreous
Degeneration และ Posterior Vitreous Detachment
ถือเป็นกระบวนการทางสรีระวิทยาปกติของมนุษย์
ส่วนมากแล้วไม่สร้างปัญหาใดให้กับดวงตาและการมองเห็น
เพื่อลดหรือชะลอการเสื่อมของวุ้นตาทางหนึ่งโดยการป้องกันรังสียูวีหรือแสงแดด
เช่น การสวมแว่นตากันแดด คนทั่วไปจะพบการลอกตัวของวุ้นเมื่ออายุ 50
ปีขึ้นไป หากสังเกตพบ Floaters ที่มีขนาดใหญ่หรือมีจำนวนมากเกิดขึ้นในทันที
หรือมีอาการเห็นฟ้าแลบหรือแสง Flash
แสดงว่าอาจเกิดกระบวนการลอกตัวของวุ้นตาและไปดึงรั้งจอตาขึ้น
จำเป็นต้องได้รับการตรวจรักษา เช่น การยิงเลเซอร์ปิดแผลที่ฉีกขาดของจอตา
เป็นต้นโดยสรุป
วุ้นตาเสื่อมถือเป็นภาวะปกติที่พบได้ทั่วไป
เกิดจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของตัววุ้นตาโดยธรรมชาติ
ไม่มีความจำเป็นต้องรักษา
เพียงแต่เฝ้าระวังในบางกรณีที่อาจไปทำให้เกิดความเสียหายต่อชั้นจอตา เช่น
อาการเห็นแสง Flash หรือพบ Floaters
ที่มีขนาดใหญ่หรือจำนวนที่เพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็ว
หรือการรั่วไหลของหลอดเลือดใต้จอตา
แนะนำให้ไปรีบไปพบจักษุแพทย์เพื่อทำการตรวจรักษาในทันที